حمل و نقل نهادههای دامی از بنادر کشور در حالی که امکان حمل آن با ریل و از مسیر خطوط حمل و نقل ریلی وجود دارد، اغلب از طریق کامیون به خراسان رضوی انجام میشود. سوخت یارانهای مصرف شده، استهلاک سرمایههای ملی مانند کامیون و لاستیک، خسارتهای جادهای و تصادفات و آلودگی محیط زیست، تنها بخشی از آثار اقتصادی و اجتماعی این شیوه از حمل است.
طبق برنامه هفتم توسعه باید خراسان رضوی به ۸.۶ درصد رشد اقتصادی برسد که طبق اسناد سازمان مدیریت و برنامهریزی ۲.۸ درصد آن باید از طریق بهرهوری در تولید و عوامل آن باشد و این پرسش اساسی مطرح است که چرا وقتی امکان حمل و نقل ریلی نهادههای دامی وجود دارد، همچنان باید این کالای اساسی با هزینه و استهلاک بالا با کامیون به سمت خراسان رضوی وارد شود.
پیش از ورود به این مبحث بسیار مهم باید به این نکته هم اشاره کرد که براساس اطلاعات، تحلیلها و استعلام از انجمن شرکتهای حمل و نقل بینالمللی خراسان رضوی، کامیونهای دیزلی که از مسیر بندر امام تا خراسان رضوی نهادههای دامی را حمل میکنند، در هر ۱۰۰ کیلومتر به صورت میانگین ۶۰ لیتر مصرف گازوئیل دارند. این میزان مصرف با توجه به سن کامیونها میتواند حداقل به ۵۰ و حداکثر به ۷۰ لیتر هم برسد که با توجه به میانگین سن ۲۰ تا ۲۵ سال کامیونهای استان و حتی ۴۰ سال در سطح کشور، عدد ۶۰ تا ۷۰ لیتر مصرف سوخت در هر ۱۰۰ کیلومتر بسیار محتملتر و خوشبینانهتر است و پیگیری برای رسیدن به پاسخ این پرسش را بیشتر مورد تأکید قرار میدهد که چرا این شیوه از حمل و نقل در کنار هدررفت منابع ملی و تأثیر آن در افزایش قیمت تمام شده محصولات دامی در سفره مردم تاکنون اصلاح نشده است؟
تحمیل هزینههای پنهان بر سفره مردم
در تشریح بهتر این شیوه هدررفت منابع ملی، رئیس دبیرخانه شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در گفتوگو با خبرنگار ما اظهار کرد: در حال حاضر خوراک دام از دو بندر جنوبی امام و چابهار و یک بندر شمالی وارد خراسان رضوی میشود. نکته اساسی این است که حدود ۶۰ تا ۷۰درصد خوراک دام مورد نیاز استان از بندر امام خمینی(ره) و با طی مسیر هزار و ۷۰۰ کیلومتری با مجموع ۴۰۰ تا ۴۵۰ کامیون در هر روز به خراسان رضوی میآید. ۱۰ درصد از خوراک دامی که به استان وارد میشود، به عنوان ذخیره استراتژیک در اختیار بخش کشاورزی قرار دارد تا در صورت بروز مشکل، نیاز استان تأمین شود. نکته دیگر این است که ذخیره استراتژیک استان حدود ۱۵درصد کل محمولههاست و با ریل انتقال مییابد، در حالی که بقیه خوراک دام مورد نیاز خراسان رضوی؛ یعنی حدود ۸۵درصد با کامیون حمل میشود.
علیاکبر لبافی گفت: استفاده از کامیون برای حمل و نقل چند نکته دارد که شامل طولانی بودن مسیر، استهلاک سرمایه، خطرات جادهای و تصادفات، آلودگی محیط زیست و مهمتر از همه مصرف سوخت یارانهای است که روزانه اتفاق میافتد و هزینههای سنگینی را به کشور تحمیل میکند. ضمن آنکه باید گفت بارنامهها دو سطح دارند؛ یک سطح رسمی که پرداخت به شرکت حمل و نقل براساس آن انجام میشود و یک سطح پشت بارنامه که عدد آن در سیستم راهداری و سایر سیستمها قابل ثبت نیست و هزینههای اضافی ایجاد میکند.
وی با اشاره به گرانتر بودن هزینه حمل و نقل کامیونها نسبت به ریلی توضیح داد: علت این وضعیت آن است که حملکننده و تأمینکننده نهاده که خوراک دام را از خارج کشور تأمین میکنند، دارای شرکتهای حمل و نقل مرتبط هستند و ابزار کار در اختیار خود این شرکتهاست و آنها تصمیم میگیرند چطور کالا را حمل کنند.
وعدههای اجرا نشده و پیگیریهای بینتیجه
رئیس دبیرخانه شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی ادامه داد: در گذشته این موضوع حدود دو تا سه سال پیگیری شد و مذاکرات حضوری نیز با وزیر وقت کشاورزی انجام گرفت و وی اعلام کرد موضوع درست است و بلافاصله پس از بازگشت به تهران، این مشکل رفع و حمل خوراک دام به خراسان رضوی با ریل انجام خواهد شد؛ اما موفقیتی حاصل نشد. در جلسه حدود دو ماه پیش در شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی کشور با حضور وزیر اقتصاد، وزیر کشاورزی، نمایندگان مجلس و دستگاه قضایی این موضوع دوباره مطرح شد و همچنان پیگیریها ادامه دارد؛ اما هنوز به نتیجه نرسیده است.
لبافی در پاسخ به پرسش خبرنگار ما درباره آسیبهای این شیوه حمل و نقل تشریح کرد: مصرف سوخت، استهلاک سرمایه، حوادث جادهای و آلودگی محیط زیست، بخشی از آسیبهای این شیوه حمل و نقل است. برای مثال، اگر میانگین حدود ۴۰۰ کامیون ۲۰ تُنی در روز خوراک دام از بنادر جنوبی حمل کنند که بخش بزرگ آن مربوط به بندر امام خمینی(ره) است، این موضوع سبب ایجاد ترافیک شدید، تصادفات با تلفات جانی و مالی، افزایش آلودگی محیط زیست، استهلاک لاستیک و سرمایه کامیونها و افزایش هزینههای تولید میشود. هزینه تمام شده حمل با کامیون در مقایسه با ریل، حدود ۶۰ درصد گرانتر است و افزون بر آن، مصرف سوخت، استهلاک، تصادفات و آلودگی محیط زیست هزینههای بیشتری را به کشور و مردم تحمیل میکند و قیمت تمام شده برای کشاورزان و دامداران افزایش مییابد که در نهایت بر قیمت محصولاتی مانند گوشت، شیر و لبنیات اثرگذار است.
وی افزود: در دو یا سه ماه گذشته هزینه حمل خوراک دام با کامیون حدود ۲هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم بوده و با توجه به تعداد کامیونها و میزان محموله، این رقم بسیار قابل توجه است. در مقایسه، حمل همین مقدار با ریل، مصرف سوخت و هزینههای اضافی را بسیار کمتر خواهد کرد و بررسی دقیق هزینهها و اثرات اقتصادی حمل و نقل نهادهها با ریل نسبت به کامیون میتواند تفاوت هزینهها را روشن کند و جلو هدررفت سرمایههای ملی را بگیرد.
تحلیلی بر مصرف سوخت و هدررفت سرمایهها در حمل خوراک دام با کامیون
بررسی اخبار نشان میدهد این موضوع از سال ۱۴۰۰در دست پیگیری بوده و در جلسات مختلف مطرح شده است. اگر بازه زمانی همین چهار سال اخیر را در نظر بگیریم و طبق اعداد اعلامی، یک حساب و کتاب ساده داشته باشیم، به این نتیجه میرسیم که اگر در همان چهار سال گذشته شیوه حمل و نقل نهادههای دامی از حمل با کامیون به سمت حمل با ریل حرکت میکرد، سالانه در مصرف حدود ۱۴۹ میلیون لیتر گازوئیل با هزینه ۲۲۵میلیارد تومان فقط برای یک سال به ارزش امروز صرفهجویی میشد که در نهایت کاهش این عدد در هزینه یک خانوار برای تهیه محصولات دامی تأثیر داشت.
به عبارت دیگر مسیر بندر امام خمینی(ره) تا مشهد، طول مسیر حدود هزار و ۷۰۰ کیلومتر است و روزانه ۴۰۰ کامیون خوراک دام را حمل میکنند. هر کامیون برای طی این مسیر حدود ۶۰ لیتر گازوئیل در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف میکند که بر این اساس، مصرف سوخت هر کامیون برای یک روز به حدود هزار و ۲۰ لیتر گازوئیل میرسد. با احتساب ۴۰۰ کامیون، مصرف کل سوخت در یک روز ۴۰۸ هزار لیتر گازوئیل خواهد بود و با توجه به قیمت هر لیتر گازوئیل هزار و ۵۰۰ تومان، هزینه سوخت این تعداد کامیون در یک روز حدود ۶۱۲ میلیون تومان خواهد بود که در یک ماه، این عدد به حدود ۱۲میلیون لیتر گازوئیل با هزینه حدود ۱۸ میلیارد تومان در یک ماه و مصرف حدود ۱۴۹ میلیون لیتر با هزینه حدود ۲۲۵ میلیارد تومان در یک سال خواهد رسید.
ضمن اینکه باید یادآور شد مسیر ریلی از سمت بنادر به طرف خراسان رضوی وجود دارد و این ارقام نشاندهنده هدررفت گسترده منابع ملی و فشار اقتصادی قابل توجه بر بخش حمل و نقل و نهادههای کشاورزی و سفره مردم بدون هیچ توجیه فنی است. افزون بر هزینههای مستقیم سوخت، استهلاک خودروها، خسارتهای جادهای و آلودگی محیط زیست نیز به عنوان هزینههای پنهان بر این چرخه تحمیل میشوند. این تحلیل روزانه، ماهانه و سالانه به خوبی نشان میدهد روش فعلی حمل و نقل با کامیون، افزون بر مصرف بالای سوخت یارانهای، هزینه کلان اقتصادی و زیستمحیطی ایجاد میکند و جایگزینی حمل ریلی یا سایر روشهای بهینه برای کاهش هدررفت منابع بر اساس رشد اقتصادی در نظر گرفته شده در برنامه هفتم توسعه و آن هم در شرایطی که کشور در تأمین سوخت مشکل جدی دارد، سریعتر دنبال شود.
نظر شما